بعضی از بیماری‌هایی که سیستم ایمنی را درگیر می نمایند، می‌توانند خانمها را در دوران باروری تحت تاثیر قرار دهند مثل بیماری آرتریت روماتوئید، لوپوس، میاستنی و همچنین ام اس . اغلب این بیماریها در دوران بارداری به حالت خاموش و یا در مرحله فروکش می باشند ولی از آنجا که بارداری به دلایل مختلف سیستم ایمنی را تحت تاثیر قرار می دهد،پیگیری این بیماریها در این مرحله اساسی و لازم است .
خوشبختانه در طی دوره بارداری سیستم ایمنی بدن موادی را تولید می‌کند که اثر حفاظتی به روی سلولهای عصبی دارد و بطور اختصاصی مراحل آخر بارداری، سه ماهه سوم، نقش قابل توجه تری دارد .
بطور خلاصه تمام مطالعات ثابت کرده اند که میزان عود در طی حاملگی بخصوص در سه ماهه آخر کاهش می‌یابد و پس ازآن ریسک عود در طی دوره پس از زایمان، بخصوص سه ماه پس از آن افزایش می‌یابد. در بررسی های دراز مدت، بنظر نمی رسد که حاملگی در مسیر طولانی مدت بیماری ام اس اثر قابل توجهی داشته باشد.
تحقیقات نشان داده که هورمون استروژن نقش تعدیل کننده روی سیستم ایمنی و ترشح هورمون پرولاکتین (تولید کننده شیر) نقش تحریک کننده آن را دارد، ازآنجا که تولید استروژن در اواخر حاملگی بیشتر است، اثر تعدیل کننده آن بر بیماری ام اس در این دوره مشخص تر می‌باشد و افزایش ترشح پرولاکتین در دوره پس از زایمان می‌تواند توجیه‌کننده زمان عود بیماری دراین دوره باشد.
عودهای بروز نموده در حاملگی معمولاً خیلی خفیف هستند برخلاف عودهای پس از زایمان . ولی خوشبختانه در بررسی های انجام شده، ناتوانائی‌های عصبی به دنبال حاملگی افزایش نیافته است همچنین در بررسی برروی ام آرآی دوره ای در خانمهای مبتلا به ام اس که باردار شده اند، کاهش علائم ام آر آی (شامل ضایعات جدید و ضایعات در حال بزرگ شدن) دیده شده است .
کنترل بیماری در بارداری
سه مسئله در بارداری بیماران مبتلا به ام اس بایستی مورد توجه قرار گیرد .اول زوجی که تمایل به بچه دار شدن دارند بایستی در مورد اثرات بیماری ام اس برحاملگی و برعکس، مورد مشاوره پزشک قرار گیرند .
دوم مسئله اضطراب والدین از انتقال بیماری به نوزاد و شانس کودک برای دریافت ام اس است. نکته مهم این است که در حال حاضر هیچگونه تست پریناتال یا تست مایع آمنیوتیک برای ام اس وجود ندارد.
نقش استعداد ژنتیک در مورد بیماری ام‌اس کاملاً شناخته شده است. شیوع ام اس فامیلی در حدود ۱۰-۱۵ درصد برآورد می‌شود چنانچه یکی از والدین دچار ام اس باشد ریسک کودک در گرفتن ام اس حدود ۳-۵ درصد است در مقایسه با جامعه عمومی که حدود 5/0درصد است.
البته فرم انتقال ژنتیکی مشخصی مثل (اتوزم غالب و مغلوب) در آن قابل تشخیص نیست .همچنین در مورد نوزادان، اختلافی از نظر تولد نوزادان با وزن پائین، اختلالات مادرزادی و یا افزایش مرگ نوزادی (Still Brith) وجود نداشته است .از طرفی خانمهایی که ناتوانی نورولوژیک (عصبی) بیشتری دارند و یا بیماری آنها در سیر حاملگی فعال می شود، نیازمند مراقبتهای خاص و توجه خاص متخصصین مغز و اعصاب و زنان و زایمان هستند.بخصوص ناتوانایی های حرکتی و افزایش خستگی ممکن است باعث اشکال در زایمان شده و این بیماران نیازمند زایمانهای تسهیل شده بشوند . ولی بطور کلی خانمهای دچار بیماری ام اس در گروه حاملگی های پر خطر (بدلیل بیماری ام اس) نیستند ولی بایستی در طی حاملگی از نظر بروز اختلالات نورولوژیک مورد توجه باشند.
زایمان و بیهوشی
روش زایمان بایستی توسط متخصصین زنان و زایمان مشخص شود و انجام سزارین به عنوان روش برتر در بیماران ام اس نمی‌باشد،مگر آنکه از نظر بالینی موردی داشته باشد .همچنین انجام بیهوشی برای زایمان، ممنوعیتی برای بیماران ام اس ندارد استفاده از بی حسی اپی دورال در مورد این خانمها مورد بحث می‌باشد . در چند مطالعه بیان شده است که بی حسی نخاعی ممکن است ریسک عود را افزایش دهد، البته این یافته ثابتی در تمام مطالعات نیست.
مصرف دارو و درمان در طی بارداری
عود بیماری (Relapse) در درمان در این مرحله بستگی به نوع بروز علائم دارد .
در مواردی که عود همراه با علائم حرکتی شدید علائم مخچه‌ای و یا اختلال حسی باشد و بیمار دچار عدم تعادل گردد لازم است اقدامات درمانی انجام شود چون احتمال آسیب به مادر و در نتیجه جنین وجود دارد.
در خصوص باروری هرچند هممکن است اختلالات جنسی در ۵۰درصد – ۹۰درصد بیماران ام اس ایجاد شود (هم در زنان و هم در مردان، بصورت اختلال در نعوظ، خشکی واژن و بی‌اختیاری) ولی مطالعات وسیع نشان داده اند که ام اس اثر فیزیولوژیک مشخصی بر باروری ندارد . ام اس شانس حاملگی خارج رحمی، سقط خود بخود یا مرگ نوزاد را در مقایسه با جمعیت عمومی، افزایش نمی دهد. انجام مشاوره‌های جنسی (Sexual) اثر قابل توجهی در بهبود روابط (در یک مطالعه تا ۷۰درصد) دارد. استفاده از داروهای افزایش دهنده باروری در ام اس در دست بررسی است بطوری که چند مورد از عود بیماری به دنبال مصرف کلومیفن، دیده شده است .
بیمارانی که قبلاً تحت درمان داروهای ایمونوساپرسیو(مهارکننده سیستم ایمنی و ضد سلولی) بوده اند ممکن است دوره های طولانی بدون قاعدگی (آمنوره) و ناباروری را داشته باشند هرچند آن دسته از بیمارانی که تحت درمانهای تهاجمی و شیمی درمانی هستند ازنظر کلینیکی دارای بیماری پیشرونده بوده و اصولاً بارداری به این بیماران توصیه نمی‌شود .
مراقبتهای دوران بارداری
مراقبتهای پرستاری دوران بارداری در بیماران ام اس تفاوت چندانی با خانمهای بدون ام اس ندارد . گاهی این بیماران علائم روده و مثانه ای را در طی حاملگی بیشتر تجربه می‌کنند و بدین علت نیازمند مراقبت از نظر عفونتهای ادراری هستند.در بررسی های وسیع مشخص گردیده که خانمهای مبتلا به ام اس مشکلات دوران بارداری بیشتری نسبت به سایر خانمها ندارند. البته ریسک کم خونی، در این مطالعات گوشزد شده است .
اقدامات پس از زایمان
بیماران ام اس پس از زایمان بایستی مورد توجه خاص قرار گیرند و انجام مشاوره توسط پزشک متخصص زنان و زایمان، مغز و اعصاب و بخصوص روانپزشک توصیه می‌شود زیرا در این دوره بیماران مخصوصاً در ریسک اختلالات روحی و رفتاری هستند . البته بروز اختلال روحی بخصوص افسردگی در دوره پس از زایمان در همه زنان ممکن است بروز کند ولی بیماران ام اس از این نظر بایستی بدقت تحت نظر باشند .
علیرغم لذت بچه دار شدن مراقبت از نوزاد ممکن است فشارهایی بر مادر وارد کند . سی درصد بیماران به علت ناتوانایی های خود نیازمند کمک های اضافی برای نگهداری نوزاد هستند و این خود ممکن است منجر به بروز افسردگی و از طرفی افزایش ریسک عود شود . بنابراین حمایت خوب خانوادگی در این مرحله نقش مهمی دارد.
همچنین هرگونه احساس اضطراب و افسردگی بایستی بدقت مورد توجه قرار گیرد و از یک حمله عود واقعی که نیازمند به استفاده از استروئید تزریقی دارد، افتراق داده شود . در صورت بروز افسردگی بعداز زایمان شروع سریع داروهای ضد اضطراب و افسردگی توصیه می‌شود.بتا اینترفرونها ممکن است تشدید کننده و یا ایجاد کننده افسردگی باشند، البته استفاده از آنها در دوره پس از زایمان ممنوع نمی‌باشد ولی بایستی تحت نظارت مستقیم باشند.
شیردهی
شیردهی در خانمهای مبتلا به ام اس ممنوعیتی ندارد و انتقال این بیماری به هیچ عنوان از طریق شیردهی نمی‌باشد (که گهگاه دغدغه غلطی برای بیمار پدید می آورد) همچنین شیردهی هیچ اثر مضری برسیربیماری یا تشدید بیماری ندارد .
در واقع از نظر میزان عود بیماری بین خانمهای دچار ام اس شیرده با کسانی که دراین دوره شیردهی نمی‌کنند، وجود ندارد. حتی مطالعات جدید حاکی از نقش مثبت شیردهی برکاهش حملات بیماری است .
درمان عود در دوره پس از زایمان
عود بیماری پس از زایمان توسط استروئید تزریقی (متیل پردنیزولون تزریقی) البته با دوز بالاتر درمان می‌شود. استفاده از ایمونو گلوبولین وریدی (IVIG) به عنوان یک درمان پیشگیری کننده از عود بیماری در دوره بلافاصله پس از زایمان نیزکاربرددارد.
عوامل تعدیل کننده بیماری
از جمله آنها اینترفرونها و گلوتامر استات (کوپاکسون) می باشند. مصرف اینترفرون، چون شانس ایجاد سقط جنین را بالا می برد در طی حاملگی توصیه نمی‌شود . برای خانمهایی که بارداری برنامه ریزی شده دارند توصیه می‌شود ۱-۲ ماه قبل از بارداری اینترفرون را قطع نمایند همچنین بهتر است این بیماران و بخصوص کسانی که بیماری فعال دارند قبل از بارداری ام آرآی انجام دهند .
زیرا وجود تعداد زیادی ضایعه فعال می‌تواند نشان دهنده احتمال عود باشد و در این شرایط بهتر است حاملگی برای مدت شش ماه به تعویق بیفتد و پس از آن توصیه به ام‌آرآی مجدد می‌شود.
اما مسئله مهم تربرای پزشکان وقتی است که بیمار بدون برنامه ریزی باردار شده و یا حتی پس از سه ماهه اول به پزشک مراجعه نماید که دراین موارد قطع دارو توصیه می‌شود.
با توجه به اینکه جزوگروه B داروئی در حاملگی (یعنی ریسک بروز اختلالات و ناهنجاریها محدود و کم است) می‌باشد می‌توانند درمان خود راادامه دهند . مصرف طولانی مدت استروئید به دلیل عوارض خاص خود مثل افزایش وزن، اختلال روحی و بدتر شدن افسردگی، چندان توصیه نمی‌شود همچنین در بیمارانی که سزارین شده اند استفاده از دوز بالا استروئید ممکن است تداخل درترمیم زخم ایجاد نماید .
پلاسما فرزیس: در موارد فوق و بخصوص موارد مقاوم به کورتون بهترین جایگزین می‌باشد.
