تزریق داروهای هورمونی درمان کننده نازایی، رشد تخمک ها را در تخمدان‌ها تحریک می‌کند. در بعضي افرادمقادیر بیش از حد این هورمون‌ها در بدن منجر به بروز سندروم تحریک بیش از حد تخمدان ها (OHSS)
می شود که در این حالت تخمدان ها ورم می کنند و دردناک می‌شوند.
سندروم تحریک بیش از حد تخمدان‌ها بعد از تزریق داروهای هورمونی هنگام لقاح خارج رحمی (IVF) اتفاق می افتد.
لقاح خارج رحم یا آی‌وی‌اف، یکی از روش‌های درمان نازایی است که در محیط آزمایشگاهی صورت می گیرد.
تزریق داروهای هورمونی باروری (درمان نازایی) رشد تخمک ها را در تخمدان ها تحریک می‌کند، ولی این که بگوییم شما دقیقاً به چه میزان دارو نیاز دارید، مشکل است.مقادیر بیش از حد این هورمون‌ها در بدن شما منجر به بروز سندروم تحریک بیش از حد تخمدان ها (OHSS) می شود که در این حالت تخمدان‌ها ورم می‌کنند و درد می‌گیرند.
تعداد کمی از زنان دچار موارد شدید این سندروم می‌شوند که باعث افزایش سریع وزن، درد شکم، استفراغ و تنگی نفس می‌گردد.مصرف داروهای خوراکی درمان کننده ناباروری مانند کلومیفن کمتر باعث بروز سندروم تحریک بیش از حد تخمدان ها (OHSS) می‌شود.
سندروم تحریک بیش از حد تخمدان ها به دو دسته زودرس و ديررس تقسيم می‌شود:
OHSS زودرس: به احتمال زياد شديد است و در ارتباط با تحريك تخمك گذاري مي‌باشد.
OHSS ديررس:وابسته به ايجاد حاملگي است و ارتباط كمي با وقايع قبل از تخمك گذاري دارد.
نشانه‌های این سندروم کدامند؟
نشانه‌های سندروم تحریک بیش از حد تخمدان ها اغلب طی ده روز بعد از تزریق داروهای محرک تخمک گذاری و معمولاً پس از تزریق (HCG)شروع می‌شود.علائم این سندروم از خفیف تا شدید متغیر هستند که به تدریج بدتر می شوند و یا بهبود می‌یابند.
علائم سندروم خفیف تا متوسط:
درد خفیف تا متوسط شکمی که متغیر است.
نفخ شکم یا افزایش اندازه دور کمر
حالت تهوع
استفراغ
اسهال
احساس درد و ناراحتی در ناحیه تخمدان‌ها
برخی از زنانی که داروهای درمان کننده نازایی را تزریق می‌کنند، دچار نوع خفیف تا متوسط این سندروم می شوند که بعد از حدود یک هفته برطرف می شود. اما اگر خانمی بعد از تزریق این داروها، باردار شود، علائم سندروم بدتر
می شوند و چند روز تا چند هفته طول می‌کشند.
علائم سندروم شدید:
افزایش سریع وزن؛ به عنوان مثال کیلوگرم در یک روز و یا کیلوگرم در ۳ روز یا بیشتر
درد شدید شکمی
تهوع و استفراغ شدید و مداوم
کاهش دفع ادرار
ادرار تیره رنگ
تنگی نفس
سفتی یا بزرگی شکم
سرگیجه
مراجعه به پزشک
اگر در حال درمان نازایی خود بودید و دچار علائم سندروم تحریک بیش از حد تخمدان ها گشتید، به پزشک خود بگویید. حتی اگر دچار سندروم خفیف شوید، پزشک از نظر افزایش وزن و بدتر شدن علائم، شما را تحت نظر می‌گیرد و معاینه می‌کند.
اگر در طی درمان نازایی خود دچار مشکلات تنفسی و یا درد پاها شدید، فوراً به پزشک مراجعه کنید. این علائم می‌تواند نشان دهنده وضعیت اورژانسی باشد که نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارد.
عوامل مستعدكننده
عواملي وجود دارند كه احتمال بروز سندروم OHSS رادر سيكل تحريك تخمك گذاري افزايش مي‌دهد.اين عوامل عبارتند از:
سن پايين بيمارکمتر از 30 سال
وزن كم بيمار
تخمدان‌هاي پلي كيستيك
سابقه قبلي ابتلا به اين سندروم
مقادير بالاي گونادوتروپين تزريقي
ميزان بالاي استروژن خون و افزايش تعداد فوليكول‌هاي تخمداني در طي سيكل IVF يا ICSI
افزایش انسولین بالای خون
استعداد ژنتیکی (جهش در گیرنده‌های هورمونی)
افزایش سریع استرادیول
عوامل خطر
زنان جوان مبتلا به سندروم تخمدان پلی کیستیک که فولیکول‌های زیادی در تخمدان های خود دارند، در معرض خطر زیادی برای ابتلا به سندروم تحریک بیش از حد تخمدان‌ها هستند.
درمان
اگر در حال درمان نازایی خود بودید و دچار علایم سندروم تحریک بیش از حد تخمدان‌ها گشتید، به پزشک خود بگویید.
حتی اگر دچار سندروم خفیف شوید، پزشک شما را از نظر افزایش وزن و بدتر شدن علایم، تحت نظر
می‌گیرد و معاینه می‌کند. اگر در طی درمان نازایی خود دچار مشکلات تنفسی و یا درد پاها شدید، فوراً به پزشک مراجعه کنید.
این علایم می‌تواند نشان دهنده این باشد که شما نیاز به مراقبت پزشکی دارید.
عوارض
حدود یک تا دو درصد زنانی که تحت درمان‌های محرک تخمدان‌هـــــــا قرار می‌گیرند، دچار نوع شدید این سندروم می شوند. موارد شدید این سندروم متاسفانه مرگبار است.
عوارض سندروم تحریک بیش از حد تخمدان‌ها عبارتند از:
تجمع مایعات در شکم و گاهی اوقات در قفسه سینه
اختلال و عدم تعادل املاح بدن مثل سدیم، پتاسیم و غیره
لخته شدن خون در رگ های خونی بزرگ و معمولاً در پاها
نارسایی کلیه
پیچ خوردگی یک تخمدان
پاره شدن کیست در یک تخمدان که منجر به خونریزی خطرناک می شود.
مشکلات تنفسی
عدم موفقیت بارداری به دلیل سقط جنین یا باردار نشدن در اثر عوارض سندروم
به ندرت مرگ
راه های تشخیص
۱- معاینه بدنی بیمار توسط پزشک : پزشک هر گونه افزایش وزن، افزایش اندازه دور کمر و درد شکمی را در شما بررسی کرده و می‌نویسد.
۲- سونوگرافی : اگر دچار سندروم تحریک بیش از حد تخمدان ها باشید، سونوگرافی نشان می دهد که تخمدان های شما بزرگ تر از حد طبیعی شده اند و کیست‌های بزرگ پر از مایعی دارند.طی درمان نازایی با داروها، پزشک به طور منظم تخمدان‌های شما را با سونوگرافی از طریق واژن بررسی می کند.
۳- آزمایش خون: پزشک توسط نتایج برخی آزمایشات خون می تواند غلظت خون شما را بررسی کند و این که آیا عملکرد کلیه های شما در اثر این سندروم آسیب دیده
است یا نه.
